سوّم: نماز طواف [1]
مسئله410:
پس از اتمام طواف واجب، خواندن
دو رکعت نماز بر محرم واجب می‌شود
که به آن نماز طواف می‌گویند.
ترک نماز طواف
مسئله411: اگر كسي عمداً يا سهواً يا به واسطه جهل به مسئله، نماز طواف را به جا
نياورد، گرچه در صورت عمد گناهكار
است، ولي در هر صورت عمرۀ او باطل نيست و نماز به ذمّه او باقي است و اگر هنوز در مکّه است، باید
نماز را در مسجدالحرام بخواند و اگر از مکّه خارج شده باشد و به طور متعارف امکان
بازگشت او نباشد، باید نایب بگیرد تا نماز را در مسجدالحرام بخواند.
و اگر ممکن نباشد نماز را در هر کجا بخواند کفایت می‌کند.
مسئله412:
اگر کسی در اثناي سعي بين صفا
و مروه يادش بيايد كه نماز طواف را نخوانده، بايد از همان جا سعي را
رها كند و برگردد و نماز را بخواند و بعد
سعي را از همان جا ادامه
دهد و تمام نمايد، گرچه بعد از نماز، اعادۀ آنچه به جا آورده بهتر است.
مسئله413:
اگر بعد از سعي يا تقصير يادش
بيايد كه نماز طواف
را نخوانده، بايد نماز را بخواند واعادۀ سعي و تقصير واجب نيست، گرچه بعد از نماز اعادۀ آنچه به جا
آورده بهتر است.
کیفیّت نماز طواف
مسئله414:
کیفیّت نماز طواف مثل نماز صبح
است، ولی اذان و اقامه ندارد.
مسئله415: در نماز طواف پس از حمد، هر سوره‌اي می‌توان خواند، مگر سوره‌هايي
كه سجدۀ واجب دارد. [2]
مسئله416:
نماز طواف را مي‌توان بلند يا
آهسته خواند.
مسئله417:
نماز طواف از نظر احکام تفاوتی
با نمازهاي يوميّه ندارد. مثلاً گمان در افعال و اقوال آن حكم يقين را دارد و شك در ركعات
آن نماز را باطل مي‌كند.
مسئله418:
کسی که غسل واجب بر عهده دارد و
برای غسل کردن معذور است و وقت کافی هم برای صبر کردن ندارد، باید نماز طواف را
خودش با تیمّم انجام دهد.
مسئله419:
نماز طواف واجب را مي‌توان به
جماعت خواند. به شرط آنکه امام جماعت هم مشغول خواندن
نماز طواف واجب یا سایر نمازهای واجب یومیّه باشد.
مسئله420:
نماز طواف بايد به صورت صحيح
خوانده شود و یاد گرفتن آن واجب است.
مسئله421:
رعایت قواعد تجویدی در نماز طواف لازم نیست، بلکه
همین مقدار که عرفاً گفته شود نمازش را صحیح می‌خواند کفایت می‌کند.
مسئله422:
اگر کسی خواندن نماز را به صورت
صحیح ياد نگرفت، بايد خودش هر طور كه مي‌تواند، نماز طواف را بخواند و كافي است. ولي
اگر ممكن است و مشقّت
ندارد بايد به جماعت بخواند یا كسي نماز را برای او تلقين كند و در هر صورت
نايب گرفتن به
این دلیل، براي زن يا مرد كافي نيست. ولی
اگر علاوه بر خواندن خودش، نایب هم بگیرد خوب است.
مسئله423:
نماز طواف را مانند نمازهای یومیّه با هر غسلی ـ
واجب و مستحبّ ـ می‌توان خواند. به جز برخی اقسام
غسل استحاضه که احکام مخصوص به خود دارد.
مسئله424: سجده بر سنگفرش‌های
مسجدالحرام در نماز طواف و در هر نمازی صحیح است.
مسئله425:
اگر کسی در حال خواندن نماز طواف، در اثر ازدحام
جمعیّت بی‌اختیار قدری جا به جا شود، اشکال ندارد و نمازش صحیح است.
زمان نماز طواف
مسئله426:
نماز طواف باید فوراً پس از
اتمام طواف خوانده شود و فاصله انداختن بین طواف و نماز طواف، جایز نیست. ولی
فاصله کم به طوری که در عرف، فوراً محسوب شود، اشکال ندارد.
مسئله427:
اگر کسی بدون عذر، نماز طواف را
با تأخیر بخواند، گناه کرده است ولی عمرۀ او باطل نیست.
مسئله428:
اگر کسی به واسطه عذری نظیر
اقامه نماز جماعت در مسجدالحرام یا باطل شدن وضو یا نجس شدن لباس و نظائر آن،
نتواند فوراً پس از طواف، نماز آن را به جا بیاورد، باید بعد از برطرف شدن عذرش
نماز را بخواند و طواف و نماز او صحیح است.
مسئله429: نماز طواف حتماً باید بعد
از طواف خوانده شود و اگر کسی آن را قبل از طواف خوانده باشد، کافی نیست و باید
بعد از طواف اعاده نماید.
مسئله430: خواندن
نماز طواف در هر ساعتی از شبانه روز جایز است. ولی اگر پس از اتمام طواف، وقت برای
ادای نماز یومیّه محرم تنگ باشد، باید اوّل نماز یومیّه را بخواند و بعد نماز طواف
را به جا آورد.
مکان نماز طواف
مسئله431:
نماز طواف واجب باید پشت مقام
ابراهیم«سلام‌الله‌علیه»خوانده شود. و لازم نیست حتماً نزدیک مقام ابراهیم«سلام‌الله‌علیه» باشد،
بلکه نماز طواف در پشت مقام ابراهیم«سلام‌الله‌علیه»و دو طرف آن تا آخر مسجدالحرام و در همه طبقات مسجد صحیح
است. هر چند بهتر است در صورتی که امکان آن باشد و مزاحمتی برای نمازگزار و دیگران
ایجاد نشود، نماز طواف در پشت مقام و نزدیک به آن خوانده شود.
مسئله432: نماز
طواف مستحبّ را در همه جاي مسجدالحرام می‌شود خواند، گرچه بهتر است در صورت امکان و در صورتی که
مزاحمت برای دیگران ایجاد نشود، پشت مقام حضرت ابراهيم«سلام‌الله‌علیه» و هرچه
نزديك‌تر به آن خوانده شود.
مسئله433: لازم
نيست در نماز طواف، مرد جلوتر از زن بايستد و اگر زن برابر مرد يا جلوتر
بايستد، نماز هر دو صحيح است.
مستحبّات نماز طواف
مسئله434: در نماز
طواف مستحبّ است در ركعت اوّل بعد از حمد سورۀ توحيد و در ركعت دوّم بعد از حمد
سورۀ كافرون خوانده شود.
مسئله435: مستحبّ است
محرم بعد از به جا آوردن نماز طواف، اعمال زیر را انجام دهد:
1- پس از نماز طواف، حمد و
ثناي الهي بگوید و صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد و از خداوند متعال قبولی
اعمال را طلب نماید.
2-
مستحبّ است بگوید:
«اللَّهُمَّ
ارْحَمْنِي بِطَوَاعِيَتِي إِيَّاكَ وَ طَوَاعِيَتِي رَسُولَكَ(صَلَّي اللهُ
عَلَيْه وَ آلِه) اللَّهُمَّ جَنِّبْنِي أَنْ أَتَعَدَّى حُدُودَكَ وَ اجْعَلْنِي
مِمَّنْ يُحِبُّكَ وَ يُحِبُّ رَسُولَكَ وَ مَلَائِكَتَكَ وَ عِبَادَكَ
الصَّالِحِينَ» [3]
و در بعضي از روايات آمده است كه حضرت امام صادق«سلام‌الله‌علیه» بعد از نماز
طواف به سجده رفته و چنين مي‌فرمودند:
«سَجَدَ وَجْهِي
لَكَ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ حَقّاً حَقّاً الْأَوَّلُ
قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ الْآخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ هَا أَنَا ذَا بَيْنَ
يَدَيْكَ نَاصِيَتِي بِيَدِكَ فَاغْفِرْ لِي إِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ
الْعِظَامَ غَيْرُكَ فَاغْفِرْ لِي فَإِنِّي مُقِرٌّ بِذُنُوبِي عَلَى نَفْسِي وَ
لَا يَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُكَ» [4]
و بعد از سجده روي مبارك آن حضرت از گريه چنان بود كه گويا در آب فرو رفته باشد.
3- پس از فراغت از نماز از «آب
زمزم» بنوشد و به سر و پشت خود بریزد و بگوید:
«اللَّهُمَّ
اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً وَ شِفَاءً مِنْ كُلِّ دَاءٍ وَ
سُقْم‌ٍ» [5]
4- نزد
حجرالاسود آمده و آن را استلام کند.
5- با
وقار و طمأنینه به سوی صفا برود.
پی نوشت
ها:
[1].
مسائلی که مربوط به طهارت نمازگزار است، به همراه مسائل طهارت طواف کننده، در ذیل
عنوان واجبات طواف همین کتاب ذکر گردیده و در این قسمت از تکرار آن خودداری می‌گردد.
[2].
سوره‌هایی که سجده واجب دارند عبارتند از: سجده، فصّلت، نجم و علق
[3]. تهذيب
الأحكام، ج 5، ص 143
[4]. تهذيب
الأحكام، ج 3، ص 94
[5]. الكافي، ج
4، ص 430؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 534